یکی از عواملی که اسلام و قرآن روی آن تاکید دارد و عمل به آن را برای زنده ماندن امت اسلامی، جوان نمودن و پیشرفت و ارتقاء دادن آن لازم و ضروری می دانند، انفاق است. دین اسلام اهمیت زیادی نیز برای آن قائل شده است و به این منظور آیات و روایات بسیاری در فضیلت و ترغیب به این عمل وارد گردیده است و از آنها استفاده می شود که ای انسان! شما هر کدام مستقل نیستید، بلکه عضو یک جامعه می باشید. بنابراین باید منافع جامعه اسلامی را بر منافع و لذات شخصی مقدم بدارید و آگاه باشید که سعادت حقیقی شما در اجرای این سیره است.
در قرآن مجید راجع به انفاق تاکیدات فراوان شده و برای منفقین پاداشهایی بزرگ و ماندگار تعیین گردیده است. انفاق به عنوان عمل صالحی است که اگر مطابق دستور قرآن کریم انجام پذیرد، جامعه اسلامی را همیشه به عنوان سیمایی مطلوب برای امت خود قلمداد نموده و باعث درونی شدن هر چه بهتر فرهنگ و ارزشهای اقتصادی اسلام در نهاد افراد می گردد. همچنین اصل انفاق به عنوان یک ارزش دینی است که اجتماع مورد نظر قرآن یعنی جامعه گرایش و ایمان اگاهانه و مسئولانه، جامعه اخلاص و عقیده به حقایق جهان هستی و جامعه قانون مدار و بشر دوستانه، آن را نردبانی برای تقرب به سرچشمه جمال و کمال و زیباترین جلوه های عشق یعنی خداوند متعال (جل و علا) می داند.
از نظر قرآن یکی از وظایف مهم افراد در جامعه اسلامی، دستگیری از نیازمندان و تهیدستان است. هر کس به اندازه امکانات و توانمندی خویش وظیفه دارد که خلاء های موجود در زندگانی افراد را جبران و کمبودهای آنان را پاسخگو باشد. همان گونه که خداوند نیازمند و فقیر را با فقر و نداری امتحان می کند، ثروتمندان را نیز این گونه می آزماید. کمک به افراد نیازمند اگر همراه با خلوص نیت و به خاطر رضای پروردگار باشد دارای تاثیرات بی شماری است. برخی از آثار آن در همین جهان مشاهده می شود و برخی از آثار آن در جهان دیگر، به عنوان پاداش های اخروی، ظاهر می گردد.
به طور کلی در قرآن کریم درباره انفاق سفارشات بسیاری شده است و در راه این انفاق نیز رعایت اخلاص بسیار سفارش شده است.
خداوند در سوره بقره آیه 274 به ستایش کسانی پرداخته که در شب و روز و نهان و آشکار انفاق می کنند و برخی آن را «آیه انفاق» گفته اند «الذین ینفقون اموالهم بالیل والنهار سرا وعلانیه فلهم اجرهم عند ربهم ولاخوف علیهم و لاهم یحزنون؛ کسانی که دارایی های خود را در شب و روز، و نهان و آشکارا، انفاق می کنند، پاداش آنان نزد پروردگارشان برای آنان خواهد بود، و نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می شوند».
این آیه در شان امام علی علیه السلام نازل شد، چرا که از چهار درهم دارایی اش، درهمی را در شب، درهمی در روز، درهمی به نهان و درهمی راآشکارا انفاق کرد. البته نزول آیه در مورد خاص، مفهوم آن را محدود و شمول حکم را درباره دیگران نفی نمی کند. به گفته برخی از مفسران، انفاق کنندگان باید در انفاق خود هنگام روز یا شب، پنهان یا آشکار، جهات اخلاقی و اجتماعی را در نظر بگیرند.
از آن جا که دلیلی برای اظهار انفاق به نیازمندان نیست، آن را پنهان سازند تا هم آبروی آنان حفظ شود و هم خلوص بیشتری در آن باشد و از آن جا که مصالح دیگری مانند تعظیم شعایر و تشویق دیگران در کار است و انفاق، جنبه شخصی ندارد تا هتک احترام کسی شود (مانند انفاق برای جهاد و بناهای خیر و امثال آن) و با اخلاص نیز منافات ندارد، آشکارا انفاق کند.
انفاق از جمله اعمالی است که جزو اخلاق محسوب می شود؛ اگر برای خدا باشد و از روی ریا و خودنمائی نباشد و مستلزم منّت بر گیرنده و آزار وی نگردد و از اموال پاک و محبوب بوده باشد که در قرآن داریم : « لَن تَنَالُوا الْبرَّ حَتَّی ‘ تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَ مَا تُنفِقُوا مِن شَیْءٍ فَاِنَّ اللَهَ بِهِ عَلِیمٌ؛ شما به خوبی و نیکی ابداً نمی رسید مگر آنکه از آنچه را که دوست دارید انفاق کنید. و هر چیزی را به هرکیفیّتی انفاق کنید، خداوند تحقیقاً بدان مطّلع است» (آل عمران/ 92). در این آیه هدف نهایی انفاق یعنی عدم دلبستگی به علاقه مندی ها را بیان می کند.
قرآن در پاسخ کسانى که گفتند چه چیزى را انفاق کنند، همه نوع انفاق را مشخص ساخته و هم کسانى که باید از این انفاق بهره مند گردند را بیان نموده اند. در نوع انفاق کلمه “خیر” را آورده که شامل هر نوع عمل، گفتار، کردار، و. . . که مقید به حال منفق علیه باشد را مى شود، اعم از انفاق معنوى و انفاق مادى.
مراد از این آیه انفاق مالى است که مورد محبت و رغبت انسانى است. از اینکه “انفاق” علّت وصول و رسیدن به “بّر” و نیکویى قرار داده شده، فهمیده مى شود که به خصوص، این جزء عنایت و اهتمام بیشترى داده شده است، زیرا آدمى مالى را که خود تحصیل کرده و جمع نموده، آن را مانند جزء وجودى خود مى پندارد، و به قدرى تعلّق قلبى به او دارد، که جدا شدن و مفقود شدن آن را جدا شدن جزئى از حیات و زندگى اش مى شمرد.
بر خلاف سایر عبادات و اعمال، که در نبودن آنها چندان فقدان و زوالى در ناحیه خود حس نمى کند و در آیه 261 سوره بقره می فرماید: «مَّثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ اَمْوَلَهُمْ فى سبِیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّهٍ اَنبَتَت سبْعَ سنَابِلَ فى کلِّ سنبُلَهٍ مِّائَهُ حَبَّهٍ وَ اللَّهُ یُضعِف لِمَن یَشاءُ وَ اللَّهُ وَسِعٌ عَلِیمٌ؛ کسانى که اموال خود را در راه خدا انفاق مى کنند، همانند بذرى هستند که هفت خوشه برویاند، که در هر خوشه، یکصد دانه باشد، و خداوند آن را براى هر کس بخواهد (و شایستگى داشته باشد)، دو یا چند برابر مى کند، و خدا (از نظر قدرت و رحمت) وسیع، و (به همه چیز) داناست» (بقره ، 261).
در این آیه بیان می کند که انفاق مایه رشد آدمى است! مساله انفاق یکى از مهم ترین مسائلى است که اسلام روى آن تاکید دارد و قرآن مجید تاکید فراوان روى آن نموده است، که آیه فوق نخستین آیه از یک مجموعه آیات است که در سوره بقره پیرامون انفاق سخن مى گوید و شاید ذکر آنها پشت سر آیات مربوط به معاد از این نظر باشد که یکى از مهمترین اسباب نجات در قیامت، انفاق و بخشش در راه خدا است. بعضى نیز گفته اند: این آیات پیوندى دارد با آیات جهاد، و انفاق در راه جهاد که قبل از آیات مربوط به معاد و توحید، در همین سوره آمده بود.
نخست مى فرماید: مثل کسانى که اموال خود را در راه خدا انفاق مى کنند همانند بذرى است که هفت خوشه برویاند و در هر خوشه اى یکصد دانه باشد که مجموعا از یک دانه هفتصد دانه برمى خیزد. تازه پاداش آنها منحصر به این نیست، بلکه خداوند آن را براى هر کس بخواهد (و شایستگى در آنها و انفاق آنها را از نظر نیت و اخلاص و کیفیت و کمیت ببیند) دو یا چند برابر مى کند. و این همه پاداش از سوى خدا عجیب نیست چرا که او (از نظر رحمت و قدرت ) وسیع و از همه چیز آگاه است.
فرمت فایل: WORD
تعداد صفحات: 32
مطالب مرتبط