تحقیق درباره سابقه تاریخی مشهد

سابقه تاریخی مشهد:
خراسان قدیم دارای چهار شهر بزرگ و مهم بوده است به نام های : بلخ، مرو، هرات و نیشابور

نیشابور نیز خود دارای توابعی بوده است از جمله توس که نقش بسزایی در شکل گیری مشهد داشته است. شهر توس دارای 4 ناحیه اصلی بوده که عبارتند از :

1. تابران: بزرگترین و مهم ترین ناحیه توس بوده است و مرکز حاکم شن ناحیه. در واقع از زمان قدیم تا به حال وقتی که به توس اشاره می شود منظور همان تابران است. این شهر در طول تاریخ خود با فراز و نشیب های بسیاری رو به رو بوده است؛ از جمله حمله اعراب که این شهر بدون مقاومت در برابر آن ها تسلیم می شود، همچنین بعدها در جریان حمله غزها و سپس حمله خانمان سوز مغول چندین بار ویران و دوباره آباد شده است. ویرانه های شهر تابران که اکنون به نام شهر باستانی توس معروف است در نزدیکی شهر مشهد به جاست و آرامگاه فردوسی را در خود جای داده است.

2. نوقان: در شرق شهر تابران بر سر راه توس _ نیشابور به فاصله 4 فرسنگی از تابران واقع بوده و به فاصله یک مایلی از جنوب نوقان دهکده ای به نام سناباد وجود داشته و کاخ حمید بن قحطبه والی خراسان در وسط باغی در کنار این دهکده قرار داشته است. در سناباد عمارتی ییلاقی وجود داشته که رجال دولتی در آن اقامت داشته و نام این عمارت دار الحکومه حمید بن قحطبه بوده است. بعد از آن که در سال 203 هـ .

ق باغ یاد شده مدفن امام رضا شد، دهکده نوقان رو به آبادی گذاشت تا اینکه در اواخر به تدریج دهکده سناباد به صورت شهر بزرگی در آمد و به مشهد مرسوم گردید و سناباد بزرگ پس از گسترش به نوقان متصل شد و روی هم سناباد بزرگ را تشکیل دادند که مشهد نام گرفت، در نتیجه مشهد شهری بوده که از آبادانی و گسترش نوقان شکل یافته و به مشهد الرضا شهرت پیدا کرده است.

3. اردکان: در ده فرسخی غرب تابران و چهارده فرسخی نوقان واقع بوده و از توابع شهر مشهد به حساب می آمده است .

4. طرقبه: چهارمین بخش نامدار توس بوده و در منطقه ای کوهستانی _ ییلاقی بر سر راه توس _ نیشابور واقع بوده و در جلگه با صفا و سر سبز توس قرار داشته است و همواره به صورت منطقه ای ییلاقی در نزدیکی شهر مشهد مطرح بوده است.

زمان و چگونگی پیدایش شهر مشهد:
وقتی که امام رضا (ع) در سال 203 هـ . ق در توس به شهادت می رسند، مامون پادشاه عباسی ایشان را در بالای سر پدرش هارون در همان عمارت ییلاقی سناباد دفن می کند و از آن زمان به بعد این محل نام مشهد الرضا را به خود می گیرد ولی باز هم آن قدر معروف نبوده که به عنوان یک شهر بزرگ و مطرح محسوب شود بلکه دهکده ای به شمار می آمده که آرامگاه امام رضا (ع) در آن واقع بوده است . تا اینکه در سال 791 هـ .

ق بعد از حمله غزها و سپس مغولان مردم تابران به سناباد کوچ کرده و به آن پناهنده می شوند و به همین خاطر است که مورخان سال 791 را مبدا تاریخ شهر مشهد قلمداد میکنند و از همین سال به بعد بود که مشهد شهرت زیادی پیدا کرده و تدریجاً شیعیان و شیفتگان زیادی در آن سکونت کرده و مجاور آن می شوند و به عمران و آبادانی آن می پردازند.

وجه تسمیه مشهد:
کلمه مشهد، اسم مکان عربی از ریشه شهادت است و معنی شهدد، به حضور، محل شهادت و مدفن شهید نیز می دهد و جمع این کلمه، کلمه مشاهدات. نام مشهد الرضا از هنگام خاک سپاری امام رضا (ع) در سناباد یعنی سال 203 مصطلح بوده اما اختصاص کلمه مشهد به شهری جدید که آرامگاه امام رضا در آن قرار داشته، مدتها بعد از این واقعه و تقریباً بعد از حمله مغولان یعنی سال 791 هـ . ق صورت گرفته و قبل از آن زمان مشهد نه به عنوان شهر بلکه به عنوان آرامگاهی در باغ بزرگ سناباد از توابع توس مطرح بوده است.

سناباد مدتی نام خود را حفظ کرده ولی آرام آرام تحت الشعاع اهمیت و وسعت شهر مشهد قرار می گیرد و به تدریج نامش به مشهد رضوی و سپس مشهد توس و بعد مشهد مقدس تغییر پیدا می کند و پس از مدتی مشهد به تنهایی و بدون مضاف الیه و به اختصار مورد استفاده قرار می گیرد و نام سناباد از یادها فراموش می شود.

اقلیم مشهد:
مشهد شهری است که در ناحیه ای کوهستانی واقع شده است. این شهر و توابعش در دامنه کوه قره داغ و هزار مسجد و بینالود واقع شده و در تابستان توابعش، محل ییلاق مردم این شهر به حساب می آید. با اینکه شهر در منطقه ای کوهستانی قرار گرفته ولی آب و هوایی بیشتر شبیه کویر است. زیرا زمستان های سرد و تابستان های گرم دارد. هوای مشهد بسیار متغیر است و اختلاف قطعی فصول چهارگانه آن زیاد است. در تابستان به واسطه وزش بادهای خشک خاوری از طرف سیستان و دشت ناامید رطوبت هوا کم می شود و درجه حرارت حدود 30 تا 35 درجه سانتی گراد است.

وضع اجتماعی، اقتصادی مردم مشهد:
قسمتی از جمعیت مشهد مقدس را طوائف مختلف هزار، بهلولی، باخرزی و بلوچ و سالارخانی و یمتوری تشکیل می داده اند که از گذشته های دور برای حراست از مرزهای خراسانی از نواحی غربی کشور به این منطقه کوچ نموده و به زبان های ترکی و فارسی صحبت می کردند و با حفظ آداب و رسوم ایلی خود به شغل زراعت و دامپروری مشغول شدند.